Herkent u ook situaties die u van uw veiligheidskundige collega’s hoort? Flitsen van herkenning als het gaat om gedrag en het nemen van onnodige risico’s. We kampen allemaal met de vraag hoe we op een goede manier invloed uitoefenen, zodat we effectieve programma’s kunnen inzetten.
Op de Tagpoint VIP dag in samenwerking met Intersafe, ontmoetten 30 captains of industry elkaar om ervaringen uit te wisselen en elkaar te inspireren hoe veiligheid top of mind te houden bij alle medewerkers op elk moment en op elke plaats. In dit artikel delen we graag met u de belangrijkste do’s en don’ts zodat u geen tijd verliest en de juiste aanvliegroute kiest. Keynote speaker op deze exclusieve dag was Jop Groeneweg van Universiteit Leiden, docent cognitieve psychologie.
HOE IS HET MOGELIJK DAT WE ONNODIG RISICO NEMEN?
Wie bepaalt er eigenlijk wanneer een risico onnodig is? In het video-experiment “Beknellingen” zien we een productiemedewerkster die vertelt waarom mensen niet altijd de lock & label procedure gebruiken: “Als we gewoon onze hand erin steken dan kunnen we doorproduceren”. Bij ongevallen blijkt vaak dat medewerkers het bedrijf wilden helpen. Dan heerst er een cultuur waar de productie uiteindelijk het belangrijkst is. En dat zit vaak in subtiele details zoals de hoeveelheid aandacht die iemand ontvangt die het werk stopt. Als het een kruisverhoor wordt, ontstaat als snel de indruk dat het verkeerd gedrag is! En dat terwijl de medewerker zelf vaak juist een pluim verwacht, bijvoorbeeld omdat hij de lock & label procedure heeft gevolgd. De kern van de zaak is het op orde hebben van het productieproces zelf en dat niet willen fixen met veiligheidsprocedures. Hoe zit dat in uw organisatie?
ZIET U HET RISICO OF ZIET U IETS ANDERS?
Medewerkers nemen vaak risico’s doordat ze het risico simpelweg niet zien. Ze herkennen het risico niet en daardoor reageren ze niet. Het schiet onder de psychologische radar door. Daarom is het van belang om de perceptie van de medewerker te beïnvloeden en daarin speelt communicatie een belangrijke rol. Bekijkt u eens de afbeelding hieronder.
Ziet u legoblokjes of ziet u ook De Daltons, Kwik, Kwek en Kwak en andere bekende figuren. Zodra uw blik de figuren ziet, valt dit niet meer te “ontzien” en bent u in staat om andere uitingsvormen ook te herkennen zoals De Smurfen linksonder. Het zijn en blijven legoblokjes, maar de perceptie is veranderd. En dat betekent dat het ook mogelijk is om de perceptie van medewerker over (on)veilige situaties te veranderen. En als ze de risico’s dan wél zien, dan is het belangrijk dat de medewerker weet wat wel te doen. Toon daarom beelden van gewenste situaties, zodat deze veilige setting hetgeen is waar uw gewenste gedragsverandering naar toe leidt. In de video’s van Tagpoint worden concrete suggesties gegeven voor het veilige gedrag in specifieke situaties zoals bij machines, op steigers en in het verkeer.
STOERE MANNEN MACHO
Mensen houden van risico’s. Het houdt ons wakker. Zo kijken we liever een thriller dan een natuurfilm. En deze menselijke behoefte maakt het er niet gemakkelijker op om een veiligheidsprogramma te communiceren.We geloven niet dat we doodgaan, maar wel dat ons een ernstig ongeluk kan overkomen. Als u de concrete consequenties communiceert heeft u meer kans op het bereiken van het personeel. Onze geest beschermt ons tegen de boodschap over de dood. We geloven het niet en ontkennen die boodschap zodat het niet “binnen” komt. Hoe zorgt u nu dat het inzicht wel aankomt? Jop Groeneweg geeft voorbeelden van organisaties die het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen willen beïnvloeden. Het noemen van het risico op een fataal ongeval heeft vreemd genoeg weinig effect op veiliger gedrag. Met enige humor wordt het voorbeeld aangehaald van mannen die te horen krijgen dat hun reproductie organen kunnen krimpen als ze hun beschermingsmiddelen achterwege laten. En die boodschap komt een stuk duidelijker aan!
FOCUS NIET OP WAAROM EN GA ERMEE AAN DE SLAG
Het blijkt dat gedragsverandering niet altijd gepaard hoeft te gaan met het begrip van “het waarom van het gedrag”. In de Westerse cultuur is het gebruikelijk om veel uit te leggen terwijl het gewoon (voor)doen meer effect kan hebben. Als een operationeel manager geen werkplekinspecties doet, bijvoorbeeld omdat hij er geen zin in heeft, dan is het een kwestie van die werkplekinspecties gewoon te boeken en met elkaar doen. De waardering komt vanzelf als je stopt met erover te praten en actie onderneemt.
IS DIT ZOALS WIJ HET WILLEN?
De boodschap “Zorg voor een veilige werkplek” is een heel andere dan “Dit is een opgeruimde werkplek”. Als u uw ogen sluit en de beelden voor u ziet, ziet u het verschil. Het is beter om te communiceren “Dit is zoals wij het willen” dan “is dit veilig of niet?”. Bovendien is ons perceptueel systeem niet gebouwd voor complexe omgevingen. Onze hersenen zijn eenvoudige informatie-processoren; die kunnen heel complexe dingen aan maar een oordeel vellen over een complexe situatie, dat is eigenlijk te lastig. Daar moet u de mensen bij helpen zoals in het voorbeeld van de legosteentjes. Tijdens de menselijke evolutie van een paar honderdduizend jaar, hebben we weinig met deze complexe veiligheidssituaties te maken gehad.
HAAS- EN SCHILDPADBREIN
We hebben 2 systemen om situaties in te schatten; de haas en de schildpad. Wanneer we iemand zien, kunnen we snel, onbewust en intuïtief reageren met ons haassysteem. Dat heeft altijd een oordeel en is gevoelig voor beelden. Het is als een permanent aanstaande monitor van de wereld die zich afvraagt: “is het nog wel OK of niet?” De hersenen vuren onmiddellijk en daar helpt niets aan. Het haassyteem is sterk visueel en dat is in onze huidige maatschappij veel gebruikt. We zien een beeld en hebben onmiddellijk een oordeel. Goed of fout. Als u een chaotische afdeling oploopt dan heeft u al een oordeel gevormd en hebben excuses daarna geen impact meer. Het is dus ook een misvatting te veronderstellen dat werknemers een voortdurende diagnose maken van hun omgeving en inschatten wat de gevaren zijn van een handeling. Ons automatisme is als een haas en alleen bij hele duidelijke signalen gebruiken we onze “schildpad” om erover na te denken.
Voor LMRA is het daarom nuttig om aan te geven waar naar mensen moeten kijken. Bijvoorbeeld de top tien van gevaren. Als ze niet weten waarop gelet moet worden, wordt het een automatisch afvinken.
In plaats van de vraag “is het hier veilig?” stelt u de vraag “liggen alle planken vast?”. Dat werkt psychologisch beter.
ONZE GEEST KENT GEEN ONTKENNING
Geef roering aan veiligheid, simpelweg aandacht. Niet elke week iets anders, maar houdt het een tijd vol. Wees duidelijk wat u wel wilt, want de menselijke geest is immuun voor “nee”. Zeg niet “ga niet naar rechts”, maar zeg “ga naar links”. Ons hoofd kan “nee” niet aan. Als je mensen niet vertelt hoe je het wèl wilt dan zul je zien dat de hersens uiteindelijk wennen aan wat je niet wilt.
STUREN OP AFWIJKINGEN
Mensen zijn heel goed in het detecteren van afwijkingen. Verschillen vallen ons gemakkelijk op en dus kun je veel meer sturen op die afwijking. Vraag jezelf af “wat vind ik belangrijk in mijn bedrijf”. Een succesvol voorbeeld is het omdoen van de gordel bij het autorijden. De innovatie van Volvo met een vervelend piepend geluid en rood knipperlicht lokte het gewenste gedrag uit en gaf een ommezwaai in het dragen van de gordel.
DE CONTEXT EN DE LEIDER
Het is belangrijk om de context aan te geven waarom u iets doet: het maakt het gedrag begrijpelijker. En de kern van het succes ligt in het sturen op gedrag. U moet zelf het goede voorbeeld geven. Doet u dat niet dan wordt het ook niets. Met duidelijk voorstelbare en voorspelbare gedragsregels die consequent nageleefd worden. Met name ook als leider.
Dit artikel is een globale weergave van de Tagpoint VIP dag en specifiek de input van de presentatie van Jop Groeneweg. Heeft u naar aanleiding van dit artikel vragen? Neemt u dan contact op met Tagpoint of vraag een demonstratie module aan.
